GIỚI THIỆU VỀ THỊ XÃ NGHĨA LỘ, TỈNH YÊN BÁI

***

Thị xã Nghĩa Lộ nằm ở trung tâm phía tây tỉnh Yên Bái, Việt Nam, gồm 14 đơn vị hành chính (04 phường, 10 xã). Nơi đây quần tụ 21 dân tộc cùng chung sống đoàn kết, yêu thương nhau.

Nghĩa Lộ là một đô thị trẻ, giàu bản sắc văn hóa. Thị xã nằm trọn trong cánh đồng Mường Lò - cách đồng lớn thứ 2 khu vực Tây Bắc Việt Nam và là một miền đất rộng lớn, phì nhiêu.

Nghĩa Lộ là trung tâm giao lưu buôn bán, trao đổi hàng hóa của khu vực miền Tây Yên Bái. Các cửa hàng, cửa hiệu và chợ đã hình thành nên một hệ thống thương mại khá sôi động ở địa phương. Trong những năm qua, kinh tế Nghĩa Lộ tiếp tục phát triển khá. Trong cơ cấu kinh tế, thương mại, dịch vụ có bước phát triển nhanh, thúc đẩy các lĩnh vực kinh tế khác cùng phát triển. Thị xã cũng đã tổ chức thành công nhiều hoạt động xúc tiến đầu tư, quảng bá tiềm năng phát triển thương mại, dịch vụ, nhất là dịch vụ du lịch, khai thác hiệu quả lợi thế là trung tâm đầu mối khu vực phía Tây của tỉnh. Hệ thống các cơ sở thương mại, dịch vụ phát triển mạnh. Chợ Mường Lò tiếp tục phát huy hiệu quả hoạt động góp phần quan trọng thúc đẩy giao thương các mặt hàng nông, lâm sản, thủ công mỹ nghệ… phục vụ nhu cầu của nhân dân và du khách. Nông nghiệp cũng được chú trọng phát triển với các vùng chuyên canh lúa hàng hóa chất lượng cao, rau màu và chè xanh. Hiện nay, việc phát triển sản phẩm từ nông nghiệp đã gắn liền với phát triển du lịch, tạo nên những sản phẩm đặc trưng của địa phương, bước đầu xây dựng được thương hiệu trong và ngoài nước.

Ở Nghĩa Lộ, những di tích lịch sử, văn hóa, danh thắng gắn liền với công cuộc khai phá, bảo vệ bản mường cũng là những điểm đến hấp dẫn du khách. Từ nơi còn in dấu tích quả bầu tiên rơi xuống sinh ra các tộc người ở xã Hạnh Sơn đến đường lên mường trời của linh hồn sau khi chết ở xã Thạch Lương trong quan niệm của người Thái (Nậm Tốc Tát); chứng tích của thủ lĩnh Cầm Hánh đánh giặc Cờ Vàng ở xã Hạnh Sơn; di tích gắn liền với công cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc ở Pú Trạng, Phù Nham sẽ đưa du khách trở về những tháng ngày lịch sử của đất và người Nghĩa Lộ.

Hiện nay, thị xã có 5 di tích đã được xếp hạng gồm: Khu di tích lịch sử cấp quốc gia Căng và Đồn Nghĩa Lộ, Khu ủy Tây Bắc; di tích lịch sử cấp tỉnh Thành Viềng Công, Nậm Tốc Tát, Đền Cầm Hánh. Ngoài ra, còn có Khu Tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, là chi nhánh duy nhất của hệ thống Bảo tàng Hồ Chí Minh ở phía tây Bắc Việt Nam.

Nghĩa Lộ có một sức quyến rũ lạ kỳ và mãnh liệt đối với bất cứ ai đã từng một lần đặt chân đến. Nơi đây, những bản làng người Thái, người Mường bình yên bên những lũy tre xanh, cánh đồng Mường Lò mùa vàng rưng rưng sóng lúa, dòng suối Thia ngọt ngào tuôn chảy từ chân núi Trạm Tấu cùng con người Nghĩa Lộ chân chất, thật thà, biết nâng niu, chăm bẵm cho từng tấc đất quý giá của cha ông. Những con người ấy đã sáng tạo, lưu giữ và trao truyền một dòng chảy văn hóa bền bỉ, mãnh liệt mang tên VĂN HÓA MƯỜNG LÒ.

Nói đến Nghĩa Lộ, không thể không nhắc tới Nghệ thuật Xòe Thái. Xòe là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân nơi đây. Người Thái múa xòe mỗi khi vụ mùa bội thu, mỗi khi tết đến xuân về, khi trai gái thành đôi hay khi cất xong căn nhà mới…hay đơn giản chỉ là trong những bữa cơm vui vẻ, ấm cúng cùng người thân, bạn bè, khách quý.

Với những giá trị nhân văn và đặc sắc của xòe Thái, năm 2013, Nghĩa Lộ đã ghi dấu ấn với màn đại xòe xác lập kỷ lục Guinesss Việt Nam. Năm 2015, xòe Thái được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Năm 2021 vinh dự được UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Có đến Nghĩa Lộ, hòa mình vào không khí những đêm hội xòe, hay đơn giản chỉ là trong những nếp nhà sàn ấm cúng, uống ly rượu được trao từ tay em gái Thái, nhâm nhi và thưởng thức hương đất, hương rừng hòa quyện trong từng món ăn, nghe kể những sự tích về Suối Thia, rêu đá, hoa Ban và tình yêu thủy chung của con người, hòa nhịp theo từng điệu múa uyển chuyển mới hiểu được vì sao con người nơi đây vừa gần gũi, thân thiện, vừa mang một niềm kiêu hãnh cộng đồng đặc biệt. Điều đó đã khiến Nghĩa Lộ trở thành địa danh không thể thiếu trên hành trình khám phá vẻ đẹp của miền Tây Bắc Việt Nam.

Hạn Khuống – di sản văn hóa phi vật thể quốc gia – một lễ hội truyền thống lâu đời và mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc. Đây là một sân chơi dành riêng cho nam thanh, nữ tú chưa lập gia đình.

Khi ánh sáng của bếp lửa bùng lên, cũng là lúc bắt đầu đêm Hạn Khuống. Các thiếu nữ Thái duyên dáng trong trang phục váy áo cỏm truyền thống, vấn tóc đẹp, đội khăn piêu. Còn các chàng trai tay cầm khèn Pí để đệm cho những câu khắp tình tứ lúc giao duyên.

Trong những ngày lễ, tết, hội hè, những chàng trai, cô gái Thái háo hức tham gia sàn hoa Hạn Khuống với mong muốn tìm được người yêu. Khi những câu khắp cất lên với những lời đối đáp tình tứ, khéo léo, được đẩy lên theo từng cung bậc của cảm xúc. Ngọn lửa “Hạn Khuống” cháy sáng rực cả một góc bản làm cây “Lắc xay” càng thêm lung linh nhiều màu sắc.

Trong đời sống văn hóa của người Thái Mường Lò, Hạn Khuống đã thỏa mãn nhu cầu tinh thần và liên kết, gắn bó cộng đồng người Thái, thể hiện ước vọng về tình yêu đôi lứa, về hạnh phúc lứa đôi và khát khao hướng tới chân, thiện, mỹ.

Ngoài những di tích lịch sử, văn hóa, danh thắng và những di sản văn hóa phi vật thể đã được vinh danh, Nghĩa Lộ còn được biết đến với những công trình tôn giáo như: Chùa Ngọc Bích tọa lạc ngay trung tâm thị xã – ngôi chùa làm bằng đá ngọc xanh tuyệt đẹp duy nhất ở Việt Nam; chùa Trúc Lâm Thiên Phú tại xã Phù Nham tọa lạc trên đồi cao, không gian rộng rãi, khung cảnh trầm mặc, uy nghiêm và tĩnh lặng.

Trong những năm qua, Du lịch Nghĩa Lộ đã từng bước xây dựng được thương hiệu trên bản đồ du lịch Việt Nam và được nhiều du khách nước ngoài lựa chọn. Trên cơ sở tiềm năng, thế mạnh của địa phương, thị xã đã chỉ đạo thực hiện công tác mở rộng, phát triển đa dạng hóa các sản phẩm loại hình du lịch đặc trưng phù hợp với tiềm năng, bao gồm: Loại hình du lịch sinh thái - nghỉ dưỡng, du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa - lịch sử, du lịch tâm linh... Trong đó, nổi bật là du lịch cộng đồng gắn với những hoạt động trải nghiệm văn hóa của người dân bản địa.

Du lịch cộng đồng bắt đầu hình thành tại thị xã Nghĩa Lộ từ năm 2008. Hiện nay, trên địa bàn thị xã, loại hình du lịch này phổ biến tập trung chủ yếu tại các xã Nghĩa An, Nghĩa Lợi, Sơn A, Thanh Lương, Phúc Sơn, Tân An và rải rác tại các xã, phường khác, bước đầu để lại dấu ấn riêng và mang lại hiệu quả thiết thực đối với đời sống người dân. Đến với du lịch cộng đồng thị xã Nghĩa Lộ, du khách sẽ được khám phá, trải nghiệm và tìm hiểu về phong tục tập quán của người dân địa phương, ăn, ngủ tại nhà dân, sinh hoạt và lao động cùng với người dân để tự mình khám phá những nét văn hóa bản địa một cách gần gũi và sinh động nhất. Hàng năm loại hình du lịch này đón và phục vụ trên 40% lượng khách du lịch đến với thị xã.

Du lịch sinh thái – nghỉ dưỡng gắn liền với những tiềm năng về cảnh quan thiên nhiên. Nơi đây, khí hậu ôn hòa, những đồi chè xanh điệp trùng, ngút tầm mắt, cánh đồng Mường Lò bốn mùa tốt tươi, những mạch suối khoáng nóng thiên nhiên có tác dụng thư giãn, chữa bệnh,… đã tạo nên sức hút đối với du khách.

Du lịch tâm linh kết nối những giá trị văn hóa vô giá trường tồn mãi với thời gian. Trong đó, nổi bật là Nậm Tốc Tát. Mường Lò vốn được coi là đất tổ của tộc người Thái đen. Di tích Nậm Tốc Tát thuộc xã Thạch Lương, nơi được người Thái đen coi là ranh giới giữa trời và đất, là đường lên “Mường trời” của linh hồn con người sau khi chết, địa danh cổ mang ý nghĩa tâm linh quan trọng mà cho đến ngày nay, người Thái vẫn giữ gìn như báu vật thiêng liêng của dân tộc mình. Di tích không chỉ có giá trị đối với người Thái ở Mường Lò mà nó còn là địa chỉ tâm linh thiêng liêng của người Thái khắp nơi trên thế giới.

Hàng năm, người Thái khắp nơi tìm về Nậm Tốc Tát như những cuộc hành hương linh thiêng trong cuộc đời.

Du lịch văn hóa – lịch sử là loại hình du lịch kết nối những giá trị đặc sắc nhất của Nghĩa Lộ để quảng bá đến du khách. Nổi bật với lễ hội văn hóa – du lịch Mường Lò được tổ chức vào tháng 9, tháng 10 hàng năm. Đây là thời điểm đẹp nhất trong năm ở Nghĩa Lộ: Cánh đồng lúa chín vàng trù phú, tiết trời ngọt lịm như mật ong, con người càng thêm hiền hòa, nồng hậu. Lễ hội với nhiều hoạt động hấp dẫn như: Màn đại xòe với sự trình diễn của hàng ngàn người, màn diễu diễn đường phố, không gian văn hóa, ẩm thực các dân tộc, màn nghệ thuật quy mô được dàn dựng công phu, bài bản,… Đến Nghĩa Lộ vào dịp lễ hội, du khách sẽ được sống trong không gian văn hóa sắc màu đa dạng và đặc sắc.

Một trong những giá trị văn hóa nổi bật nữa của Nghĩa Lộ, đó là văn hóa ẩm thực. Ẩm thực Nghĩa Lộ được biết đến với thương hiệu ẨM THỰC MƯỜNG LÒ. Bởi đến với Nghĩa Lộ, du khách được thưởng thức, trải nghiệm những tinh túy nhất từ nguyên liệu đến phương pháp chế biến các món ăn truyền thống của người dân nơi đây. Những người phụ nữ Thái, phụ nữ Mường khéo léo, tinh tế đã kì công lựa chọn, chế biến nên những món ăn độc đáo, với gia vị hoàn hảo riêng có của núi rừng Tây Bắc như: Thịt hun khói, pa pỉnh tộp, rau rừng nộm, các món làm từ gạo như: Xôi ngũ sắc, bánh chưng đen,…

Năm 2021, UBND tỉnh Yên Bái phê duyệt đề án “Xây dựng thị xã Nghĩa Lộ thành thị xã văn hóa, du lịch, giai đoạn 2021 – 2025”. Cùng với Đề án xây dựng đô thị loại 3, Nghĩa Lộ có thêm những điều kiện để xây dựng thị xã phát triển toàn diện, thu hút các nhà đầu tư. Đến nay, những dự án về phát triển đô thị, du lịch đã và đang được triển khai như: Dự án khu đô thị Golden Field, Mường Lò Valley, khu nghỉ dưỡng suối nước nóng bản Bon, khu nghỉ dưỡng xã Nghĩa Lộ, phường Pú Trạng,… đã và đang góp phần nâng cao chất lượng cơ sở vật chất, dịch vụ ở thị xã.

Trong những biến chuyển không ngừng của thế giới, thị xã Nghĩa Lộ vẫn đang từng ngày, từng giờ nỗ lực hết mình để vừa giữ gìn những tinh hoa truyền thống, góp phần tô điểm cho bức tranh văn hóa của nhân loại, vừa không ngừng làm mới mình để hội nhập, hòa cùng dòng chảy không ngừng nghỉ của lịch sử. Chúng tôi tin tưởng rằng, trong quá khứ, hiện tại và tương lai, những giá trị văn hóa tinh thần vô giá mà người Nghĩa Lộ tự hào sẽ luôn được giữ gìn, bảo tồn, phát triển xứng đáng với sự tôn vinh của thế giới, góp phần vào việc phát triển chung của đất nước một cách bền vững. Chúng tôi cũng luôn rộng mở trái tim, rộng mở cánh cửa để chào bạn bè, các nhà đầu tư khắp nơi, để làm giàu hơn, sáng hơn cho những giá trị văn hóa của mình và để xây dựng thị xã ngày càng phát triển theo hướng “Xanh, hài hòa, bản sắc và hạnh phúc”.